Qoyunçuluq, Quşçuluq
Qoyunçuluq , yun və ət istehsalının texnologiyası
Qoyunçuluğun kənd təsərrüfatı əhəmiyyəti. Azərbaycan Respublikasında heyvandarlıq sahəsi içərisində qoyunçuluq ənənəvi bir sahə olub, burada kənd və rayon əhalisinin 85-90%-ə qədəri bu gəlirli və tez yetişən sahə ilə məşğul olur. Qoyunçuluğun dəyərli bir sahə olması onunla izah oluna bilər ki, bu sahədən əhalinin qidalanması üçün yüksək kaloriyə malik qoyun əti, piyi və süd məhsulu əldə edilir. Qoyunlar gön-dəri, xəz, kürk və s. Məhsullarda əldə edilir. Beləliklə, istehsal olunan məhsulun növ müxtəlifliyinə görə kənd təsərrüfatı heyvanları içərisində qoyunlar birinci yer tutur.
Qoyunçuluq məhsulları içərisində yun daha çox əhəmiyyət kəsb edir. Yunun yüksək fiziki-mexaniki və texnoloji xassələri ilə əlaqədar olaraq ondan çox qiymətli parçalar, gəvə və xalça məmulatları, trikotaj malları, fetra ayaqqabıları, keçə, cecim, xurcun, farmaş və gigiyeniki cəhətcə dəyərli yorğan-döşək hazırlanır.
Ekalogiyaya ciddi ziyan vuran kimyəvi, mineral kübrələrdən fərqli olaraq qoyun peyini üzvi kübrə kimi müvəffəqiyyətlə istifadə olunur.
Quşçuluq , quş əti və yumurta istehsalının texnologiyası
Quşların bioloji xüsusiyyətləri – kənd təsərüfatı qüşlarına toyuq, hiduşqa, ördək, qoz, firəng toyuğu və bildirçin daxildir. Azərbaycan respublikasında bunlardan ən əhəmiyyətlisi toyuq, ördək hinduşqa və qazlardır. Belə ki, bütün növ təsərrüfatlarda bu quş növlərini demək olar ki, hamısı müvəffəqiyyətlə yetişdirilir. Quşlar bir sıra maraqlı və özünəməxsus bioloji xüsusiyyətlərə malikdirlər ki, bunlara aşağıdakılar aiddir.
Quşlar çox bala verməsit və yüksək bədən temperaturuna (41-420) malik olmaları ilə fərqlənirlər. Quşlar tez yetişəndirlər, onlarda embrional inkişaf ana bətnindən kənarda baş verir.
Çoxalma intensiv getməklə, hər şey yeyəndirlər, onlar heyvan, bitki mənşəli yemlərdən istifadə edərək il tükünü dəyişirlər.
İnsanların məqsədyönlü və uzunmüddət apardığı iş nəticəsində məhsuldarlığı artmışdır. Bir ildə (12 ayda) 280-290 ədəd yumurta verir, broyler (çolpa) 49 günlük yaşda 1,8-1,9 kq-a çatır.
Vəhşi hinduşqa 10-11 aylıq yaşda ilk yumurtalamağa başlayır və il ərzində11-15 ədəd yumurta verir. Ev hinduşqaları 5-6 aylıq yaşda yumurtalamağa başlayıb 100- ədəd və çox, il ərzində isə 180-200 ədəd yumurta verir.
Yumurta məhsulu
Yeyinti üçün olan yumurta standarta əsasən çəkisinə, təzəliyinə, saxlanma şəraitinə, saxlanma müddətinə və daxili keyfiyyətinə (morfoloji tərkibi) görə sortlara ayrılır.
Respublikada texniki qaydaya görə yeyinti üçün olan yumurta iki yerə- 1)dietik və 2) qida qrupuna ayrılır. Bunlar isə yumurtanın çəkisi və keyfiyyətinə görə iki kateqoriyaya atrılırlar.
1. Dietik yumurta-qidalanmaq üçün ən dəyərlidir. Yumurtladığı gün nəzərə alınmadan alıcıya 5-7 gün müddətinə çatdırılan yumurtaya deyilir. Bu yumurta mənfi t-da və ya əhəngli məhsulda saxlamır. Bu yumurtalar daha bahadır. Bu yumurtaların qabığı təmiz, bütöv, möhkəm, hava kamerası tərpənməz olub, onun hündürlüyü 4mm-dən çox olmur. Sarısı möhkəm, az bilinən olub, yumurtanın mərkəzində yerləşməklə yerini dəyişmir. Ağı sıx, möhkəm, yaxşı işıqlandırılırdietik yumurta xırda və çirkli olarsa, satışa verilmir, yalnız çörək bişirmədə və s. istifadə olunur.
2. Yeməkxana üçün yumurta (stolovie)- 5-7 gün saxlanma müddəti keçmiş dietik yumurta yeməkxanada-təzə yumurta qrupuna keçir. Bu yumurtalar anbarda 2˚C-də vəya soyuducuda 30-sutkadan çox saxlanan yumurtaya deyilir.
Dietik və yeməkxana üçün yumurta I və II kateqoriyaya ayrılır:
I. Kateqoriya- yumurtanın çəkisi 47 qramdan az olmamalı, bütöv, təmiz və möhkəm qabıqlı, hava kamerası tərpənməz olub, 7mm-dən çox olmur. Sarı möhkəm, az bilinən olub, yumurtanın ortasında olur. Ola bilər azca tərpənib, ağı möhkəm, sıx və işıqlanan olur.
II. Kateqoriya- yumurtanın çəkisi 40 qramdan az olur, qabığı təmiz, bütöv və möhkəmdir. Qabığın bəzi nöqtələrində çirklənmə ola bilər. Hava kamerası azca yerini dəyişib. Ağı az sıxdır, işıqlanır.
Dietik yumurta I kateqoriya qırmızı rəngli rodomin vəya fuksinlə, II kateqoriya isə-göy indiqo ilə rənglənir.
Yumurta qablaşdırılan qutunun üzəri belə yazılır:
Dietik-D1. D2 xırda Dm
Təzə- C1. C2 yumurta: Cm.
